80 jaar UNESCO in vogelvlucht
Op 16 november 2025 is het 80 jaar geleden dat UNESCO werd opgericht onder het motto 'Peace in the Minds of People'. UNESCO werkt aan internationale samenwerking op de terreinen onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie & informatie.
Oprichting UNESCO
UNESCO werd opgericht op 16 november 1945 in Londen. De Tweede Wereldoorlog was net voorbij, een gruwelijke tijd. Een tijd waarin gewelddadige, racistische en antisemitische ideeën op scholen werden onderwezen, zogenaamd wetenschappelijk werden onderbouwd, en via propaganda breed verspreid met behulp van moderne media en cultuur.
Door WOII was de internationale gemeenschap overtuigd dat duurzame vrede niet alleen kon ontstaan door politieke en economische afspraken tussen landen. Voor verzoening en ontwikkeling was meer nodig: een stevig fundament van wederzijds begrip, respect voor de gelijkwaardigheid van ieder mens, en de intellectuele en morele verbondenheid van de mensheid. Dit is waar UNESCO zich voor inzet via internationale samenwerking op de gebieden Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Media.
Oprichting van de Nederlandse UNESCO Commissie
Net als in de andere Lidstaten van UNESCO werd ook in Nederland een Nationale UNESCO Commissie in het leven geroepen. Dat gebeurde bij Koninklijk Besluit. De eerste vergadering vond plaats in het Vredespaleis. De eerste voorzitter was Hugo Rudolph Kruyt.
Verenigde Naties nemen Universele Verklaring van de Rechten van de Mens aan
Het opstellen van de verklaring had, net na de wreedheden van de Tweede Wereldoorlog, als doel om een gemeenschappelijke standaard vast te stellen op het gebied van fundamentele mensenrechten. Het was de eerste keer in de geschiedenis dat lidstaten overeenstemming bereikten over een allesomvattende verklaring van universele, onvervreemdbare mensenrechten.
Ondertekening van de CERN Conventie
In 1953 werd besloten om een Europese organisatie op te richten voor nucleair onderzoek. Twaalf landen, waaronder Nederland, tekenden voor de oprichting. Tegenwoordig is CERN een van de grootste wetenschappelijke instellingen ter wereld waar onderzoekers uit meer dan 100 landen samenwerken bij het doen van onderzoek naar de kleinste deeltjes van ons universum.
Het jaar van Afrika
In 1960 werden 17 Afrikaanse staten onafhankelijk, ook wel het jaar van Afrika genoemd. Veel van deze landen traden dat jaar toe tot UNESCO. Daarmee werd de organisatie echt mondiaal en veranderde haar van een westers initiatief in een internationale samenwerkingsorganisatie tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden.
Opmaat naar Werelderfgoed
UNESCO lanceerde in de jaren 60 een internationale campagne om de tempels van Abu Simbel te redden van overstromingen door de komst van de Aswan-dam. In een enorme reddingsoperatie werden de tempels tussen 1963 en 1968 minutieus gedemonteerd, verplaatst en op hoger gelegen terrein weer opgebouwd, een prestatie die leidde tot het ontstaan van het Werelderfgoedprogramma zoals we dat nu kennen.
Nederland ratificeert verdrag om discriminatie in het onderwijs te bestrijden
In 1960 nam UNESCO het internationale verdrag aan tegen discriminatie in het onderwijs. Nederland ratificeerde dat verdrag in 1966. Het verdrag verplicht lidstaten maatregelen te nemen om discriminatie in het onderwijs te bestrijden, zoals het bevorderen van begrip, tolerantie en vriendschap tussen verschillende groepen.
UNESCO stelt internationaal verdrag op om uitzonderlijk cultureel en natuurlijk erfgoed van de wereld te beschermen
In 1972 stemden de lidstaten in met het UNESCO Werelderfgoedverdrag dat cultureel en natuurlijk erfgoed van uitzonderlijke waarde moet beschermen. De Galápagos-eilanden zijn de eerste site die wordt ingeschreven op de Werelderfgoedlijst in 1978.
De jaren 80-crisis
Een aantal lidstaten zoals de Verenigde Staten (1983), het Verenigd Koninkrijk (1985) en Singapore (1985) treedt uit UNESCO. Deze crisis leidde tot grote hervormingen binnen de organisatie, die tot doel hadden om de transparantie en efficiëntie te verbeteren. De Verenigde Staten traden weer toe in 2003, verlieten de organisatie opnieuw in 2018, kwamen terug in 2023 en verlaten UNESCO weer per 31 december 2026. Het VK trad weer toe tot UNESCO in 1997, Singapore in 2007.
Verbreding van het programma
In de loop van de 20e eeuw kreeg UNESCO steeds meer taken op het gebied van media, persvrijheid, toegang tot informatie en informatietechnologie. Om dat formeel te erkennen, werd in 1990 de vierde pijler toegevoegd: Communicatie en Informatie.
Werelderfgoed inschrijvingen vanuit het Koninkrijk
Na Schokland, de eerste Nederlandse inschrijving op de Werelderfgoedlijst in 1995, wordt in 1997 de historische binnenstad van Willemstad in Curaçao ingeschreven.
Internationaal verdrag voor de bescherming van immaterieel cultureel erfgoed
In 2003 aanvaarde de Algemene Conferentie van UNESCO het Immaterieel Erfgoed Verdrag. Bij dit verdrag gaat het om levend erfgoed, zoals ambachten, tradities, rituelen etc. Deze vormen van erfgoed worden door gemeenschappen zelf doorgegeven aan volgende generaties. Bij het verdrag hoort een internationale lijst. Het Nederlandse Koninkrijk heeft tot op heden vijf inschrijvingen op deze lijst, waaronder het ambacht van de molenaar.
Toetreding van Palestina
In 2011 werd Palestina als lidstaat toegelaten tot UNESCO. Sindsdien is het land partij bij verschillende UNESCO-verdragen en culturele conventies.
De VN stelt de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's) vast
De Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's) ontstonden oorspronkelijk tijdens de VN-conferentie over Duurzame Ontwikkeling in Rio de Janeiro in 2012. Het doel was om een reeks universele doelen te ontwikkelen die tegemoetkomen aan de dringende ecologische, politieke en economische uitdagingen waarmee onze wereld wordt geconfronteerd. De 17 SDG's zijn formeel vastgesteld tijdens de VN-top in 2015. UNESCO richt zich met name op het behalen van SDG4 en SDG11.
.jpg){kind=link}
Algemene Conferentie in Samarkand
UNESCO houdt haar 43ste Algemene Conferentie in Samarkand, Oezbekistan. Khaled Ahmed El-Enany uit Egypte wordt benoemd als nieuwe directeur-generaal van de organisatie. Hij volgt Audrey Azoulay op die UNESCO acht jaar leidde.
