Leerstoelen

UNESCO Leerstoelen bevorderen (internationale) samenwerking op UNESCO-thema’s. Zij doen dit samen met het Secretariaat van UNESCO in Parijs en de nationale UNESCO Commissie in het land waarin zij werken. Met als uitgangspunt het motto van UNESCO: 'Building peace in the minds of people'. 

Een Nederlandse UNESCO Leerstoel kan vier belangrijke rollen vervullen: 

• Expert. Expertise aanvullen die binnen de Nederlandse UNESCO Commissie aanwezig is, en op basis hiervan meedenken en -schrijven aan projecten en initiatieven
• Partner. Relevante partner zijn bij het opzetten van projecten en evenementen
• Ambassadeur. Als ‘ambassadeur’, door het betrekken van een breed publiek, zorgen voor zichtbaarheid van de Commissie en van UNESCO in de wetenschappelijke wereld en daarbuiten
• Verbinder. Een brug vormen met andere (inter)nationale organisaties, en de Nederlandse bijdrage aan UNESCO's internationale programma’s versterken, bijvoorbeeld door ministeries te adviseren en door deelname aan stuurgroepen van het UNESCO Secretariaat

Het wereldwijde netwerk van UNESCO Leerstoelen beschikt over expertise op zeer uiteenlopende onderwerpen. Net als UNESCO zelf, richten de leerstoelen zich onder andere op het ethisch gebruik van kunstmatige intelligentie, watermanagement, bio-ethiek, cultureel erfgoed, en mensenrechten. Op de internationale website van UNESCO staat een lijst van alle huidige Chairs. Ook de zestien leerstoelen in Nederland produceren en populariseren kennis op het gebied van urgente maatschappelijke opgaven. Over het Nederlandse netwerk is hier meer te lezen. 

Ieder jaar draagt de Nederlandse UNESCO Commissie maximaal twee kandidaten voor een UNESCO Leerstoel voor bij het Secretariaat van Unesco in Parijs. Kandidaten dienen bij de Commissie een pre-proposal in, dat vervolgens wordt beoordeeld. Hierbij wordt onder meer gelet op de kwaliteit van onderzoek, onderwijs, en de publieksactiviteiten van (het team van) de kandidaat-leerstoel. Ook kijkt de Commissie naar de connectie met UNESCO-thema’s, en naar het internationale netwerk en de internationale ambities van de indieners. Meer over de aanvraagprocedure en bijhorende deadlines is hier te lezen.

Iedereen met een aanstelling van vier jaar of langer aan een Nederlandse instelling voor hoger onderwijs (hbo of universiteit) kan UNESCO Leerstoel worden. Zolang de beoogd leerstoelhouder relevant onderzoek, onderwijs en publieksactiviteiten verzorgd, is niet relevant of deze persoon wel of niet hoogleraar is. Hoewel in de aanvraag één beoogd leerstoelhouder dient te worden aangewezen, komt het vaak voor dat UNESCO Leerstoelen bestaan uit een team van mensen met verschillende competenties. Dit moedigt de Commissie aan.

Een UNESCO Leerstoel ontvangt geen financiële bijdrage van UNESCO of van de Nederlandse UNESCO Commissie. Het gaat om een (ere)titel, en is in die zin dus niet vergelijkbaar met een bijzonder hoogleraarschap. In Nederland worden veel UNESCO Leerstoelen door hun eigen universiteit of hogeschool bekostigd, maar zij kunnen bijvoorbeeld ook door een stichting worden ondersteund. Ook kan de precieze aanstelling van leerstoelhouders verschillen: sommigen werken fulltime als Unesco-leerstoel, terwijl anderen voor een deel van hun werktijd (bijvoorbeeld 0,4 fte) werkzaamheden voor hun UNESCO Chair uitvoeren.

Een UNITWIN-netwerk bestaat uit minimaal drie hoger onderwijsinstellingen, waarvan minimaal twee in het mondiale Zuiden. De teams aan deze instellingen wisselen intensief kennis en middelen uit. Eén instelling wordt aangesteld als coördinator. Wereldwijd zijn er op het moment (stand 2025) 45 netwerken actief. Er bestaan (nog) geen UNITWIN-netwerken met Nederlandse betrokkenheid. De Commissie moedigt Nederlandse aanvragen niet aan, omdat het liever UNITWIN-netwerken netwerken ziet met coördinatoren uit het mondiale Zuiden, en deze ook kansrijker acht. 

UNESCO Chairs promote (international) cooperation on the themes of UNESCO. For this, they work together with UNESCO Headquarters and the National Commission for UNESCO in the country in which they are based. The foundation of their work is the motto of UNESCO: Building peace in the minds of people. In the Netherlands, a UNESCO Chair can fulfill four important roles:

• Expert. Complement the existing expertise of the Netherlands Commission for UNESCO, and contribute ideas and content to projects and initiatives
• Partner. Be a relevant partner in setting up projects and events
• Ambassador. Ensure the visibility of the Commission and of UNESCO in general within academia and beyond by engaging a broad audience
• Connector. Form a bridge between UNESCO and other (inter)national organizations, and strengthen the Dutch contribution to the international programs of UNESCO, e.g. by advising ministries and by participating in steering groups of the UNESCO Secretariat

The worldwide network of UNESCO Chairs comprises experts on a wide variety of subjects. Like UNESCO itself, the Chairs focus on (among other things) the ethical use of artificial intelligence, water management, bioethics, cultural heritage, and human rights. A list of all current Chairs can be found on UNESCO's international website. The fourteen UNESCO Chairs in the Netherlands also produce and popularize knowledge in the field of urgent social challenges. You can read more about this Dutch network here.

Every year, the Netherlands Commission for UNESCO sends a maximum of two nominations for a UNESCO Chair to the Secretariat in Paris. First, candidates submit a pre-proposal, which is then assessed by the Commission. The assessment focuses on, among other things, the quality of research, education, and public activities of (the team of) the candidate Chair. The Commission also evaluates the connection between the proposed Chair’s work and the themes of UNESCO, and assesses the international network and the international ambitions of applicants. You can read more about the application procedure and its deadlines in the 2024 Call for proposals here.

Anyone with a contract for a minimum of four years at a higher education institution (university or university of applied sciences, ‘hbo’) in the Netherlands can become a UNESCO Chair. As long as the intended chairholder engages in relevant research, education and public activities, it is irrelevant whether or not this person is a professor. Although one person must be designated as the proposed chairholder in the application, it is often the case that UNESCO Chairs comprise a team of people with varying competencies. This in encouraged by the Commission. 

A UNESCO Chair does not receive a financial contribution from either UNESCO or the Netherlands Commission for UNESCO. Therefore, UNESCO Chair is a (honorary) title, and in that sense it is not comparable to a professorship by special appointment (‘bijzonder hoogleraar’). In the Netherlands, many UNESCO Chairs are funded by their own institution. However, a Chair can also be supported by other organizations, such as a foundation. Chairholders can also have different types of contracts: while some chairholders in the Netherlands work fulltime as UNESCO Chair, others carry out their UNESCO-related activities part-time (e.g. 0.4 FTE).

A UNITWIN network consists of at least three higher education institutions, of which at least two are in the Global South. The teams at these institutions intensively exchange knowledge and resources. One institution is appointed as coordinator. At the time of writing (2025), there are 45 active networks worldwide. There are currently no UNITWIN networks in which a Dutch institution is represented. The Commission does not encourage Dutch applications, since it would rather see UNITWIN networks coordinated by a partner from the Global South, and it deems such applications more likely to succeed.