Niets zeggen spreekt ook boekdelen

Niets zeggen spreekt ook boekdelen

In een opiniestuk maakt Sarah-Jane Koulen, mede namens Unesco Commissievoorzitter Andrée van Es, de balans op na de intimiderende en racistische demonstraties tegen anti-Zwarte Piet-demonstranten in diverse Nederlandse steden.

“Je kan erop wachten dat ook in ons land de polemiek zich veel heftiger dan nu gaat afspelen rondom betwist erfgoed. Immers, ook hier is polarisatie nog steeds aan de winnende hand, al gaan demonstranten niet openlijk gewapend de straat op.”

Voorspelling

Dit schreef Andrée van Es, voorzitter van de Nederlandse Unesco Commissie in augustus 2017 op deze website. Nog geen anderhalf jaar later lijkt deze voorspelling helaas waarheid geworden. In Gouda werd een man opgepakt die zich in de richting van de Sinterklaasintocht bewoog met twee slagvoorwerpen en een bivakmuts op zak. In Rotterdam werden anti-Zwarte Piet-demonstranten bekogeld met eieren, vuurwerk en rookbommen. In Eindhoven werden de eieren vergezeld van intimiderende, racistische leuzen en spreekkoren. Enkele tegendemonstranten maakten gebaren die leken op een Hitlergroet. Ook in andere steden werden de geplande anti-Zwarte Piet-demonstraties óf afgelast vanwege bedreigingen of uiteindelijk verboden omdat de gemeenten de veiligheid van de anti-Zwarte Piet-demonstranten niet konden garanderen. Het recht op vreedzaam demonstreren kwam hiermee onder druk te staan.

Balans opmaken

Voor ons tijd om de voorlopige balans op te maken. Pijn deed eerlijk gezegd de verklaring van minister-president Rutte dat hij ‘helemaal niets heeft met al die extremen in het Zwarte Piet-debat, voor en tegen.’ Hij kwam hiermee akelig dicht in de buurt van de uitspraken van de Amerikaanse President Trump, die na de gewelddadige confrontaties in Charlottesville – toen met dodelijke afloop – sprak over ‘goede mensen’ en ‘geweld aan beide kanten’. Zowel Trump als Rutte poogt een gevaarlijke morele gelijkwaardigheid te creëren tussen mensen die racistische uitlatingen in de publieke ruimte bezigen en zij die racisme willen bestrijden.

Juridische verplichtingen

Hoe zwaar wegen de juridische verplichtingen van Nederland op nationaal en internationaal niveau, vroegen wij ons af in de turbulente weken in november. Zowel het VN-comité inzake de uitbanning van rassendiscriminatie en de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie (ECRI) concludeerden in 2015 en 2016 dat Nederland op landelijk niveau onvoldoende doet tegen racisme en discriminatie. Het VN-comité uitte in het rapport ook haar zorgen over de wijdverbreidheid van racistische stereotyperingen en uitingen in het publieke debat in Nederland. In 2019 zal Nederland opnieuw moeten rapporteren over de voortgang op deze gebieden.

‘Bij veranderend en betwist erfgoed hoort ongemak en verzet. Maar hoe verhit een discussie ook is, er zijn grenzen aan het toelaatbare.’
– Sarah-Jane Koulen –

Racisme

Voor Unesco, en de Nederlandse Unesco Commissie, is de bestrijding van racisme en xenofobie, het aanzetten tot dialoog, en het stimuleren van bereidwilligheid om van elkaar te leren, een centraal onderdeel van het mandaat. Als zelfs – en juist in het heetst van de strijd – de politiek verantwoordelijken geen stelling nemen tegen het racisme dat in verschillende gemeenten onverholen naar buiten kwam, maar in plaats daarvan voorstellen het recht op demonstratie in te perken, dan ervaren wij dat als bijzonder onveilig. Intolerantie, xenofobie en racisme worden dan een ‘gewone’ mening die er ook mag zijn.

Ongemak en verzet

Bij veranderend en betwist erfgoed hoort ongemak en verzet. Maar hoe verhit een discussie ook is, er zijn grenzen aan het toelaatbare. De strijd om Zwarte Piet gaat eigenlijk al tijden om iets anders. Immers, wat doet een Hitlergroet eigenlijk bij een sinterklaasintocht? Waarom liepen leden van de Pegida-beweging eigenlijk mee als zwart geschminkte ‘infiltratiepieten’ met de intocht in Rotterdam? En waarom deelde een man in Leeuwarden – stilzwijgend en met een grijns – bananen uit aan anti-Zwarte Piet-demonstranten?

Stelling nemen tegen racisme

Als erfgoed niet langer verbindt, maar gretig wordt aangegrepen door bewegingen die expliciet haat en verdeling nastreven, moeten de politiek en het maatschappelijk middenveld – waaronder de Nederlandse Unesco Commissie – waken voor nietszeggende generalisaties, verharding en ‘extremen aan beide kanten’. Zij dienen expliciet stelling te nemen tegen racisme, intimidatie en geweld. Vervolgens kan er weer ruimte gecreëerd en gevonden worden voor overleg en empathie. In sommige stiltes schuilt ook geweld, zo toont de meneer met de tros bananen.

Niets zeggen en wegkijken is onderdeel van het probleem geworden.

Loading...