Ik was in Shenzhen, in China. Eén van die razendsnel tot mega-afmetingen uitgegroeide Chinese steden. Shenzhen ligt tegen Hongkong aan en heeft mede daarom een speciale status met vrijhandelsfaciliteiten. De Chinese technologie-industrie is hier groot. Je komt langs fabrieksgebouwen van ongekende omvang en net als in vele andere Chinese steden passeer je met de trein onafzienbare wijken met torenflats als boomstammen. Wouden van flats.

Design Society

Maar in het voormalige vissersdorp Shekou, inmiddels allang opgeslokt door Shenzhen, staat aan het water een uitdagend gebouw. Het is de Design Society, een museum, ontworpen door de 89-jarige Japanse architect Fumikiko Maki.

Het is vorig jaar geopend. Voor ons ongekend snel: het kwam er in drie jaar. Ik werd rondgeleid door de Nederlandse directeur, die ik ken uit de Nederlandse culturele sector. Het was een zondag. Toch werd het museum bezocht door grote en levendige groepen schoolkinderen in de basisschoolleeftijd. Voor de architect was het ‘sociale aspect’ dan ook het voornaamste onderdeel van het ontwerp. Bij de opening, in december 2017 zei hij : “you have to design not just for showing something important, but to be together”. Daarom is een groot deel van het gebouw openbaar toegankelijk.

Ingetogen tentoonstelling

Er is een samenwerking met het Londense Victoria an Albert Museum, dat objecten ter beschikking stelde en een eigen zaal heeft in het gebouw. Ik zag een mooie, ingetogen tentoonstelling over klassieke Chinese ambachten, toegepast in moderne designontwerpen. Het museum, kosten noch moeiten gespaard, is er gekomen met geld van het staatsbedrijf de China Merchants Group en zou een rol moeten spelen in het positioneren van Shenzhen in de mondiale ambities van China op het gebied van technologie en cultuur. Shenzhen is ook lid van Unesco-netwerken Creative Cities en Design Cities. Niks mis mee.

Vrijplaats

Toch knaagt er iets. De architect noemde het ‘het sociale aspect’. Je kan zien dat het gebouw een vrijplaats zou kunnen zijn, vrijplaats voor nieuwe ideeën, tegendraadse ideeën, voor dwarsdenkers, kunstenaars en makers. En dat is in China nog altijd niet gemakkelijk. Waar de kranten vol staan van de reusachtige economische sprongen die het grote, oude land maakt en de Chinese staatstelevisie dag na dag de successen spint, blijft het stil aan het vrijdenkersfront. Sterker, onlangs werd het atelier van de naar Berlijn uitgeweken Ai Wei Wei demonstratief met de grond gelijk gemaakt. Zonder cultuur gaat het niet, zonder vrijdenkers loopt op den duur elke economische en democratische ontwikkeling vast. Zelfs met een spectaculair gebouw als uithangbord. Of is dat nou het vermaledijde westerse denken?