Werelderfgoed

UNESCO Werelderfgoed is erfgoed van uitzonderlijke universele waarde voor de mensheid. Het kan gaan om natuurgebieden, monumenten, gebouwen of landschappen die uniek zijn, en daarom wereldwijd beschermd worden.

Ja, vrijwel alle Werelderfgoederen in Nederland zijn openbaar toegankelijk. Denk aan wandelingen langs de Hollandse Waterlinies, een bezoek aan de Van Nellefabriek of een tocht door de Beemster. Bezoek de website van het betreffende erfgoed voor actuele informatie.

Wereldwijd zijn er ongeveer 1250 Werelderfgoedsites. In het Koninkrijk der Nederlanden zijn momenteel 13 werelderfgoedsites. 

Werelderfgoed vertelt verhalen over onze geschiedenis, cultuur en natuur. Het helpt ons te begrijpen waar we vandaan komen en verbindt mensen wereldwijd. Daarom is het belangrijk dat we dit erfgoed goed beschermen voor toekomstige generaties.

Een land dat lid is van UNESCO én het Werelderfgoedverdrag kan een plek voordragen bij UNESCO. Dat gebeurt alleen als de plek voldoet aan strenge criteria. Uiteindelijk beslist het internationale Werelderfgoedcomité of de plek wordt toegevoegd aan de lijst.

Om de werelderfgoedstatus te krijgen, moet aangetoond worden dat het erfgoed beschikt over Uitzonderlijke Universele Waarde (in het Engels: OUV). Kort gezegd betekent dit dat het erfgoed zo bijzonder moet zijn dat het onvervangbaar is en van waarde voor de hele mensheid. UNESCO heeft tien criteria opgesteld om de OUV te onderbouwen. Een genomineerd erfgoed moet aan minimaal één van deze criteria voldoen.  

Daarnaast kijkt het Werelderfgoedcomité naar de authenticiteit en integriteit van het erfgoed. Hierbij spelen ontwerp, materiaal, vakmanschap en setting, naast sociale en culturele aspecten die mede bepalend zijn voor de uitzonderlijke en universele waarde, een rol. De nominatie wordt ondersteund met een uitgebreid nominatiedossier en een beheerplan. In deze dossiers staan details over de begrenzing, de staat van onderhoud, de waarde, de wijze van bescherming en het beheer van het erfgoed. Dit is noodzakelijk om aan te kunnen tonen dat een lidstaat het erfgoed naar behoren duurzaam in stand kan houden. 

De eisen en criteria waar een nominatie aan moet voldoen zijn zo streng dat het gemakkelijk tien jaar of langer kan duren voordat een site van opname op de nationale voorlopige lijst naar inschrijving op de Werelderfgoedlijst gaat. 

Nederland heeft wetten die het werelderfgoed beschermen, zoals de Erfgoedwet en de Omgevingswet. Daarnaast moet Nederland elke zes jaar aan UNESCO rapporteren hoe het gaat met de bescherming van het erfgoed.

De siteholders zijn verantwoordelijk voor het dagelijks beheer. Dat kunnen gemeenten zijn, maar ook provincies, stichtingen of het Rijk. Zij zorgen voor onderhoud, monitoring en goede informatievoorziening. 

We waarderen het dat mensen zich betrokken voelen en zich zorgen maken over wat er gebeurt bij én rondom het Werelderfgoed. Die betrokkenheid is belangrijk. Het helpt om dit erfgoed goed te beschermen, nu én voor toekomstige generaties. 

In Nederland is de rijksoverheid eindverantwoordelijk voor het Werelderfgoed. Zij hebben de Nederlandse erfgoederen voorgedragen bij UNESCO en zijn verplicht om te zorgen voor het behoud ervan. Lokale en regionale organisaties nemen het dagelijks beheer op zich.

De siteholder (meestal een gemeente, provincie of samenwerkingsverband) is verantwoordelijk voor het beschermen van het erfgoed en het uitvoeren van het bijbehorende beheerplan. Elk Werelderfgoed heeft daarnaast een sitemanager die het dagelijks beheer coördineert. 

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) ondersteunt siteholders en sitemanagers bij hun werk. De RCE ziet erop toe dat de verplichtingen uit het Werelderfgoedverdrag worden nageleefd. 

De officiële documenten over Werelderfgoed zijn te vinden op de Werelderfgoedwebsite van UNESCO:
🔗 whc.unesco.org

Daar vind je onder andere:

• Het nominatiedossier (waarmee het erfgoed is voorgedragen)
• De exacte begrenzing van het erfgoedgebied
• De officiële besluiten van het Werelderfgoedcomité
• State of Conservation Reports (SoCs) – rapporten over de staat van behoud van het erfgoed
• Eventuele aanvullende documenten zoals kaartmateriaal, monitoringrapporten en evaluaties

Zo navigeer je:

1. Ga naar https://whc.unesco.org/en/list
2. Zoek de werelderfgoedlocatie die je wilt bekijken (bijv. "Wadden Sea" of "Amsterdam Canal Ring")
3. Klik op de pagina van het erfgoed
4. Onder het tabblad “MAPS” vind je de officiële begrenzing van het gebied
5. Onder het tabblad “DOCUMENTS” vind je:
   • Het nominatiedossier
   • Besluiten van het Werelderfgoedcomité
   • State of Conservation-rapportages (SoCs)
   • Eventuele andere relevante documenten