Documentair erfgoed is van groot belang. Het bewaren en toegankelijk maken ervan is onontbeerlijk voor rechtssystemen, maatschappelijke samenhang en een goed functionerende democratie. Dat is waarom de meeste overheden investeren in het verzamelen, beheren en ter beschikking stellen van documentair erfgoed. Dat gebeurt naar draagkracht: landen met veel middelen beschikken vaak over geavanceerde infrastructuren aan archieven, bibliotheken en musea. Terwijl bij landen die over minder middelen beschikken het erfgoed niet zelden gevaar loopt door gebrek aan middelen voor beheer en behoud. Ook zetten overheden documentair erfgoed soms in ter ondersteuning van nationalistische propaganda, territoriale claims of geschiedvervalsing, waarbij roof of zelfs vernietiging niet geschuwd wordt. De gebeurtenissen in Oekraïne laten zien hoe actueel en relevant dit is. 

Memory of the World Programma

Het gevaar voor verlies van documentair erfgoed bracht de Unesco er in 1992 toe het Memory of the World programma te starten om het verval van het “geheugen van de wereld” zoveel mogelijk tegen te gaan.

“The vision of the Memory of the World Programme is that the world's documentary heritage belongs to all, should be fully preserved and protected for all and, with due recognition of cultural mores and practicalities, should be permanently accessible to all without hindrance.”

Streven naar (1) behoud, (2) toegankelijkheid en (3) vergroting van bewustzijn van het bestaan en de betekenis van documentair erfgoed vormden de drie speerpunten. Als instrument voor bewustzijnsvergroting werd het Memory of the World Register ingesteld.

Nationale Comités

Nationale MoW Comités zijn ingesteld om de visie te helpen realiseren. Niet elk nationaal MoW Comité gaat op dezelfde wijze te werk. Het maakt uit hoe er geregeerd wordt en hoe goed de infrastructuur is. Nederland behoort tot de landen waar de bewaring, het beheer en de toegankelijkheid van documentair erfgoed wettelijk en organisatorisch over het algemeen goed geregeld is. Er is een uitgebreid netwerk van honderden archieven, bibliotheken en musea, waarin duizenden professionals werken die over state-of-the-art kennis beschikken, internationaal goed aangehaakt zijn en nationaal steeds nauwer samenwerken. Voor het Nederlandse MoW-Comité is de vraag dan ook vooral waar in dit goed aangeharkte landschap de meerwaarde eigenlijk ligt.

Vergroting bewustzijn

Het MoW-Comité duidt dit als volgt. Behoud en toegankelijkheid van documentair erfgoed is in Nederland zo goed geregeld dat bemoeienis van het MoW-comité daaraan weinig kan toevoegen. Het MoW- Comité ziet echter wel een taak voor zichzelf weggelegd als het gaat om de derde Unesco MoW-doelstelling, namelijk vergroting van het bewustzijn van het bestaan en de betekenis van documentair erfgoed. Het propageren van het internationale MoW-Register en sinds 2022 ook een nationaal MoW-Register. En het bijstaan van Nederlandse instellingen die daarvoor een voordracht willen doen, vormt daartoe de meest effectieve methode. Het MoW-Comité beschouwt dit dan ook als zijn kerntaak. Een uitdaging is om de bekendheid en daarmee de status van het internationale en nationale register te vergroten. Instellingen waarvan stukken in de beide Registers zijn opgenomen, zouden daarvan meer kunnen profiteren dan nu nog het geval is. Het streven van het MoW-Comité om het bewustzijn ten aanzien van documentair erfgoed te vergroten, zou succesvoller kunnen worden als we de potentie van het MoW-Register beter zouden kunnen benutten. In het internationale MoW-Register bevinden zich 16 items vanuit Nederland of waar Nederlandse instellingen (sinds 2003) nauw bij zijn betrokken. Ook heeft Nederland sinds eind 2022 een Nederlands MoW-Register waarin na de eerste nominatieronde 8 items zijn opgenomen

Niet overal in het Koninkrijk

Wat behoud en toegankelijkheid betreft is dit in Europees Nederland weliswaar goed geregeld, maar dat geldt niet voor het gehele Koninkrijk der Nederlanden. In Aruba, Curaçao en Sint Maarten maar ook bij de bijzondere gemeenten (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) laat de toestand te wensen over. Daarom ziet het Comité in de komende jaren voor zichzelf een taak weggelegd als het gaat om het verbeteren van behoud en toegankelijkheid van het documentair erfgoed in Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Dat houdt ook in dat in samenwerking met de plaatselijke comités op de drie eilanden en in Nederland wordt gestreefd naar een vergroting van het bewustzijn ten aanzien van het belang van het documentair erfgoed ter plekke. Deze focus op het erfgoed van de eilanden mag dan ook consequenties hebben voor de samenstelling van ons Comité.

GCE-landen

Ook met de landen waarmee Nederland door een gedeelde geschiedenis verbonden is, zoals Indonesië, Suriname, Sri Lanka, Zuid-Afrika (voorheen ook bekend onder de term GCE-landen) wil het Comité samenwerking zoeken. Nederlandse instellingen bewaren erfgoed dat nauw verbonden met de geschiedenis van vele andere landen.

Bovenstaande opmerking dat de zorg voor het documentair erfgoed hier over het algemeen ‘goed geregeld’ is, behoeft een belangrijke nuancering als het gaat om born digital documentair erfgoed. Het duurzaam beschikbaar houden en stellen van dit type erfgoed blijft een belangrijke uitdaging voor de sector, en een belangrijk aandachtspunt voor het Comité.

Missie

Het Unesco MoW Comité Nederland streeft naar vergroting van het bewustzijn van het bestaan en de betekenis van documentair erfgoed in het Koninkrijk der Nederlanden. Een belangrijk middel daartoe vormt het MoW-Register, dat de komende jaren meer bekendheid moet krijgen. 

Bijzondere aandacht van het comité gaat uit naar het behoud en de toegankelijkheid van het documentaire erfgoed op Bonaire, Sint Eustatius en Saba; en op Aruba, Curaçao en Sint Maarten, waar samenwerking gezocht wordt met MoW Comités en aan Unesco gerelateerde partijen die hier bestaan of in oprichting zijn.

Doelen

1. In de nabije toekomst is het bewustzijn van het bestaan en de betekenis van documentair erfgoed in het Koninkrijk der Nederlanden toegenomen. Het MoW-Register is bij de erfgoedinstellingen, beleidsmakers en een aanzienlijk deel van het brede publiek een bekend fenomeen. Instellingen waarvan stukken in het Register zijn opgenomen hebben hiervan merkbaar geprofiteerd.
2. Het Comité draagt tastbaar bij aan het behoud en de toegankelijkheid van het documentair erfgoed op Aruba, Curaçao, Sint Maarten, Bonaire, Sint Eustatius en Saba.