Unesco heeft binnen de Verenigde Naties het mandaat om persvrijheid en uitingsvrijheid te beschermen. Wereldwijd probeert Unesco de veiligheid van journalisten te verbeteren door het geweld tegen hen te veroordelen en landen op te roepen de daders voor de rechter te brengen. Daarnaast organiseert de organisatie capaciteitsopbouwprojecten en voert ze het VN-Actieplan Journalistenveiligheid uit.
Unesco rapporteert eens per twee jaar over de wereldwijde stand van zaken omtrent journalistenveiligheid: Het laatste rapport heet ‘Journalists at the frontlines of crises and emergencies’.
In de periode 2022-2023 werden 162 journalisten vermoord wereldwijd, een toename van 38% ten opzichte van de voorgaande periode (2000-2021). De meeste journalisten kwamen om het leven in de Latijns-Amerikaanse en Caribische regio, gevolgd door de Arabische regio.
Het aantal vermoorde journalisten in conflictgebieden neemt toe. Voor het eerst sinds 2017 behelst dit aantal meer dan de helft van het aantal slachtoffers, maar liefst 59% van het totaal.
In 2022 waren Mexico (19) gevolgd door Oekraïne (11) de gevaarlijkste plekken voor journalisten. In 2023 was dat de Palestina (24) gevolgd door Mexico (7)
Hoewel het aantal meldingen en reacties van afzonderlijke lidstaten is toegenomen op de vraag hoeveel moorden er op journalisten hebben plaatsgevonden (77% van de lidstaten leverde hierover cijfers aan), blijft het aantal opgeloste zaken zeer beperkt. Slechts 15% van de zaken gerapporteerd sinds 2006 wordt opgelost, 66% blijft ongestraft en bij 19% is de uitkomst onbekend.
Naast moord vinden er vele bedreigingen plaats aan het adres van journalisten. Vrouwelijke journalisten hebben hier nog eens extra mee te kampen. Een bevestiging van eerder onderzoek uit 2021. Bedreigingen vinden niet alleen fysiek plaats maar zijn in toenemende mate ook online.
Unesco wees bij de oprichting van de organisatie in 1945 al op het belang van toegang tot kennis en informatie voor het versterken van vrede. In het internettijdperk zijn de mogelijkheden om deze te delen enorm toegenomen. Maar het daadwerkelijk delen van informatie blijft vaak achter bij wat technisch mogelijk is.
Unesco, de United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization is opgericht in 1945 en heeft als motto: Since war begins in the minds of men, it is in the minds of men that the defences of peace must be constructed. Met andere woorden: als we oorlog willen voorkomen moeten we beginnen in de hoofden van mensen.
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, opgesteld in 1948, is een leidraad voor Unesco en alle andere VN-organisaties.
Nederland telt een groot netwerk van aan Unesco gerelateerde sites, scholen, instanties en prijzen. Daarnaast werkt de Unesco Commissie samen met een groot netwerk van experts.
