De lijst

Dit introductiestuk dient om lezers een helder overzicht te bieden van het concept persvrijheid en het belang van persveiligheid, en vormt daarmee de basis voor een verdere verkenning van dit cruciale onderwerp.

Juliette Kleinjan

Introductie: persvrijheid begint bij persveiligheid

Persveiligheid is een belangrijk onderwerp, vooral omdat journalisten vaak in gevaarlijke situaties terechtkomen. Zoek maar eens op: je leest al snel over drie journalisten die in Libanon zijn gedood na een aanval, een cameraman die in het ziekenhuis ligt door een schutter, en een Oekraïense journalist die onder verdachte omstandigheden is overleden in Russische hechtenis.

Deze gebeurtenissen laten zien hoe gevaarlijk het werk van journalisten kan zijn, maar persveiligheid gaat over meer dan alleen bescherming tegen geweld. Het draait ook om de vrijheid om hun werk te doen en de verantwoordelijkheden die daarbij komen kijken. Persvrijheid is onlosmakelijk verbonden met vrijheid van meningsuiting: iedereen mag zeggen en schrijven wat hij wil, zolang dat binnen de wet valt. Voor journalisten betekent dit dat ze, ongeacht de wensen van de overheid, zelf bepalen wat ze publiceren. Daarbij hoort ook de verantwoordelijkheid om hun werk onafhankelijk te doen, zonder invloed of dreiging van buitenaf.

De Nederlandse Vereniging van Journalisten heeft een dossier gemaakt over de verantwoordelijkheden van journalisten. Hierin staat dat journalisten eerlijk, controleerbaar en volledig moeten kunnen berichten. Persvrijheid is de basis van een vrije samenleving, en mensen hebben recht op goede informatie, dus moeten journalisten zonder angst hun werk kunnen doen. Als persvrijheid afneemt, krijgen mensen minder toegang tot informatie. Vertrouwen in de pers is daarbij belangrijk, zodat mensen informatie begrijpen én kritisch blijven.

Oorlogsverslaggever Konstantin Flemig in Irak, 2022.
(Foto: SaporaSkap | CC BY-SA 4.0 | Wikimedia Commons

Door de vele conflicten in de wereld staan journalisten steeds meer onder druk. Dit maakt het moeilijker om goed te berichten uit conflictgebieden. Toch zijn journalisten juist daar hard nodig om mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden aan het licht te brengen.

De Committee to Protect Journalists (CPJ) meldt dat minstens 137 journalisten zijn omgekomen in Gaza tijdens het conflict tussen Hamas en Israël. Gaza is extreem gevaarlijk door gevechten, bombardementen, censuur en blokkades die reizen moeilijk maken. Journalisten hebben daar vaak geen toegang tot informatie, bescherming of basisvoorzieningen zoals voedsel en water, terwijl ze onder gevaarlijke omstandigheden proberen eerlijk verslag te doen van de gebeurtenissen.

Het Israëlische leger ontkent dat journalisten opzettelijk worden aangevallen, maar volgens de CPJ zijn minstens vijf journalisten doelbewust gedood door Israëlische troepen. In Gaza worden veel journalisten aangevallen, gevangengenomen, gewond of gedood, wat wijst op ernstige schendingen van internationale rechten. Bij elke journalist die door geweld het zwijgen wordt opgelegd, gaat een stukje waarheid verloren.

Gelukkig zijn er organisaties die zich wereldwijd inzetten voor de bescherming van journalisten. De CPJ onderzoekt obstakels voor persvrijheid, terwijl Reporters Without Borders (RSF) de toegang tot vrije en betrouwbare informatie beschermt. Free Press Unlimited (FPU) ondersteunt lokale media in gebieden waar persvrijheid onder druk staat. Ondanks hun werk, hebben deze organisaties vaak te maken met grote obstakels, zoals gevaarlijke werkomstandigheden en bedreigingen van journalisten.

In deze tekst hebben we voorbeelden gepresenteerd uit actieve oorlogsgebieden, waar journalisten vaak het doelwit zijn van geweld door de gevaarlijke omstandigheden. Helaas zien we ook in Nederland een groeiend aantal gevallen van geweld tegen journalisten. Toekomstige artikelen in de serie Perspectieven op Persvrijheid van de Unesco Jongerencommissie zullen verder ingaan op incidenten waarbij de pers in Nederland wordt aangevallen.

Overige bronnen:

Loading...