Erfgoed kent geen landsgrenzen. Integendeel, het is vaak een weerspiegeling van de ontmoeting tussen groepen. Dat geldt zeker voor erfgoed dat stamt uit de koloniale periode. Toch spreekt het niet vanzelf dat dat ‘gedeelde’ erfgoed door verschillende groepen ook als ‘eigen’ wordt ervaren. Koloniaal erfgoed is immers ontstaan in een hiërarchisch systeem dat onderscheid aanbracht tussen groepen. Die segregatie werkte lang door in het verzamelen, categoriseren en institutionaliseren van erfgoed, en creëerde zo een ‘norm’ en een ‘ander’. Ook binnen het Koninkrijk der Nederlanden.
Landsgrenzen
In Nederland staat in het Rijksmuseum Amsterdam de geschiedenis binnen de landsgrenzen centraal. De geïnteresseerde bezoeker herkent daarin connecties met Suriname en het Caribisch gebied, maar leert vooral het Europese deel van het Koninkrijk kennen. De grootste museale collectie over het Caribisch deel van het Koninkrijk is apart verzameld en te vinden in het Tropenmuseum. Aldus is erfgoed van Suriname en het Caribisch gebied lang gepresenteerd als relevant voor buiten de Nederlandse landsgrenzen, ondanks de eeuwenoude én voortdurende banden, waaronder het delen van een paspoort. Beide musea zijn bezig deze achterhaalde gescheiden invalshoeken in hun presentaties te veranderen.
Verhalen
In de collecties van musea, maar ook in die van archieven en bibliotheken, liggen veel meer grens- en groepsoverschrijdende verhalen besloten dan tot nu toe verteld werden. Het boven water halen en toegankelijk maken van die kennis vereist echter ook een grens- en groepsoverschrijdende inzet. Daaraan wordt gewerkt in Wiki goes Caribbean. Een alliantie van de Nederlandse Unesco Commissie en Wikimedia Nederland, samen met erfgoedinstellingen (het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde en haar Traveling Caribbean Heritage projectpartners de Erasmus Universiteit, University of Curaçao, University of Aruba en Fuhikubo Bonaire, Rijksmuseum Amsterdam, het Nationaal Museum voor Wereldculturen en het Nationaal Archief) heeft daartoe de eerste stappen gezet. In Wiki goes Caribbean worden erfgoeddragers gekoppeld aan institutionele collecties om onze blik daarop te verbreden. De veelgebruikte online encyclopedie Wikipedia is daarvoor het platform.
Familiegeschiedenissen
Zo kunnen nazaten van tot slaaf gemaakten hun familiegeschiedenissen relateren aan de landkaarten van plantages uit de Rijksmuseumcollectie of reflecteren op de historische boeken in de KITLV-collectie. En kunnen meer witte Nederlanders laten zien dat zij afstammen van een donkere bediende op een schilderij, zoals gebeurt in Den Haag. Met het delen van deze te weinig gehoorde verhalen worden collecties meer gezamenlijk én persoonlijk relevant. Meerstemmigheid verbindt.
Wiki goes Caribbean is in 2017 gestart als een project van het Nederlandse Memory of the World Comité; vanaf de zomer van 2018 is Wikimedia Nederland verantwoordelijk voor een nieuwe fase, die tot december 2019 zal duren.
Valika Smeulders is onderzoeker/conservator erfgoed en diversiteit bij Pasado Presente, het Rijksmuseum en KITLV.
