In de huidige discussie rond het Sinterklaasfeest is dit gesprek ver te zoeken. Er is geen open maatschappelijk discussie maar een steeds dreigender sfeer waarin er vanuit gepolariseerde standpunten naar elkaar geschreeuwd wordt. Zelfs met gebruik van geweld. Dat druist in tegen alles waar Unesco voor staat: mensenrechten, respect voor elkaar, en bereidheid om te luisteren naar elkaar. Vrijheid van meningsuiting is goed, maar kan niet zonder bereidheid te luisteren en elkaar te respecteren.
Immaterieel erfgoed
“Levend erfgoed”, zo zeggen de lidstaten van Unesco in de Conventie voor het beschermen van Immaterieel Erfgoed, “wordt van generatie op generatie doorgegeven, wordt steeds opnieuw aangepast door gemeenschappen en groepen in reactie op de veranderende omgeving, de interactie met de natuur en de geschiedenis, en voorziet de gemeenschappen van een gevoel van identiteit en continuïteit en draagt zo respect uit voor culturele diversiteit en menselijke creativiteit.”
Ook Nederland is partij in deze conventie en maakt een inventaris van het immaterieel erfgoed van ons land. De tradities en gebruiken op deze inventaris zijn niet in steen gehouwen. Het is levend erfgoed dat wordt overgedragen, dat zich aanpast aan steeds nieuwe contexten en veranderende tijden en dat ons voortdurend uitnodigt om met elkaar in gesprek te gaan en te blijven.
Een gesprek over een veranderend kinderfeest zou nooit mogen uitmonden in geweld [...] en openlijk racisme onder het mom van de vrijheid van meningsuiting.
– Kathleen Ferrier –
Sinterklaas
Sinterklaas is een van de tradities op deze inventaris, en is een goed voorbeeld van een traditie die zich aanpast aan de omgeving, aan nieuwe inzichten en aan de interactie met de geschiedenis. Onze samenleving is divers en we zien steeds meer de noodzaak ons gezamenlijk verleden onder ogen te komen. Er bestaat ongemak over de figuur van Zwarte Piet, en we zien de toenemende behoefte aan verandering in zijn uiterlijk en gedrag. Deze verandering kan de traditie sterker maken, omdat zij zich verhoudt zich tot de actualiteit en daardoor relevant blijft voor de tijd waarin we leven. Daarmee kan het ook een feest worden voor een steeds bredere en groter wordende groep Nederlanders.
Inmiddels gaat deze gepolariseerde discussie over veel meer dan alleen het uiterlijk van Zwarte Piet. Een gesprek over een veranderend kinderfeest zou nooit mogen uitmonden in geweld, het in twijfel trekken van mensenrechten en openlijk racisme onder het mom van de vrijheid van meningsuiting.
Niet in steen gehouden
Sinterklaas is geen historische verkleedpartij, is niet in steen gehouwen en niet ongevoelig voor maatschappelijke veranderingen, en niet iets dat altijd zo moet zijn zoals het op een bepaald punt in de geschiedenis was. Juist omdat het breed in de samenleving gevierd en gedeeld moet kunnen worden als een nationaal feest. Een feest dat zich aanpast aan veranderende tijden en waarover een goed gesprek gevoerd kan worden. Dat is de kern van immaterieel erfgoed.
