Wat is werelderfgoed?

Werelderfgoed is cultureel of natuurlijk erfgoed dat van uitzonderlijke en universele waarde is voor de mensheid. Om dergelijk uniek erfgoed beter te kunnen beschermen, is in 1972 het Werelderfgoedverdrag van Unesco in werking getreden. Het verdrag richt zich op de bescherming en het beheer van gebouwde monumenten, archeologische vindplaatsen, historische stadscentra, cultuurlandschappen en natuurgebieden.

Museale collecties, roerend cultureel erfgoed en immateriële culturele uitingen, zoals tradities en rituelen, vallen niet onder de werking van het Werelderfgoedverdrag. De animatie laat zien hoe het Unesco Werelderfgoed is ontstaan.

Wat is de Werelderfgoedlijst?

De Werelderfgoedlijst van Unesco is de lijst van alle erfgoederen die door de organisatie zijn erkend als werelderfgoed. Om deze status te krijgen moeten erfgoederen aan zeer strenge criteria voldoen. Op dit moment staan 1121 erfgoederen op de lijst, waarvan 10 in het Koninkrijk der Nederlanden.

Hoe wordt een erfgoed werelderfgoed?

Aan de inschrijving op de Werelderfgoedlijst door het Werelderfgoedcomité gaat een heel proces vooraf.

In het kort de procedure (bron Werelderfgoed.nl):

1. Een land ratificeert het Werelderfgoedverdrag (Nederland heeft dit in 1992 gedaan).
2. Landen die het Werelderfgoedverdrag hebben ondertekend mogen een erfgoed (gebouw en/of gebied) voordragen voor plaatsing op de Werelderfgoedlijst. 
3. Het land moet echter eerst een voorlopige lijst opstellen van potentieel Werelderfgoed. In ons Koninkrijk voert de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het Werelderfgoedbeleid uit. De Nederlandse regering beslist welke nominaties voor de Unesco Werelderfgoedlijst worden voorgedragen. Onze voorlopige lijst is te zien op www.cultureelerfgoed.nl.
4. Zodra een erfgoed op de Voorlopige Lijst staat moet het een nominatiedossier opstellen en voorbereiden (beheerplan, vergelijkende analyse). 
5. Als de regering een erfgoed van de Voorlopige Lijst nomineert, volgt een inspectie door adviesorganen (bezoek / evaluatie / rapportage aan Unesco).
6. En tot slot de evaluatie en besluit door het Unesco Werelderfgoedcomité (inschrijving, terugverwijzing, uitstel of afwijzing). 

Waar wordt bij een nominatie op gelet?

Om de werelderfgoedstatus te krijgen, moet aangetoond worden dat het erfgoed beschikt over Uitzonderlijke Universele Waarde (in het Engels: OUV). Kort gezegd betekent dit dat het erfgoed zo bijzonder moet zijn dat het onvervangbaar is en van waarde voor de hele mensheid. Unesco heeft tien criteria opgesteld om de OUV te onderbouwen. Een genomineerd erfgoed moet aan minimaal één van deze criteria voldoen.

Daarnaast kijkt het Werelderfgoedcomité naar de authenticiteit en integriteit van het erfgoed. Hierbij spelen ontwerp, materiaal, vakmanschap en setting, naast sociale en culturele aspecten die mede bepalend zijn voor de uitzonderlijke en universele waarde, een rol.

De nominatie wordt ondersteund met een uitgebreid nominatiedossier en een beheersplan. In deze dossiers staan details over de begrenzing, de staat van onderhoud, de waarde, de wijze van bescherming en het beheer van het erfgoed. Dit is noodzakelijk om aan te kunnen tonen dat een lidstaat het erfgoed naar behoren duurzaam in stand kan houden.

Welke rol hebben ICOMOS en IUCN?

Het Werelderfgoedcomité laat zich adviseren door meerdere adviesorganen. Experts van deze organisaties bezoeken de genomineerde monumenten en archeologische vindplaatsen en toetsen of de dossiers inhoudelijk kloppen en de nominaties haalbaar zijn. Voor cultureel erfgoed komt het advies van de International Council on Monuments and Sites (ICOMOS). De International Union for the Conservation of Nature (IUCN) adviseert Unesco over natuurgebieden.

Neemt het Werelderfgoedcomité dit advies altijd over?

Nee, het advies is niet bindend, maar vormt wel een leidraad voor de uiteindelijke beslissing.

Wanneer is de vergadering van het Werelderfgoedcomité?

In 2021 komt het Werelderfgoedcomité van Unesco samen tussen 16 en 31 juli. Het comité bestaat uit 21 landen en beoordeelt jaarlijks de staat van het werelderfgoed en neemt de besluiten over nieuwe inschrijvingen op de Werelderfgoedlijst. Vanwege de pandemie vond in 2020 geen vergadering plaats. De 2021-vergadering is daarom een uitgebreide sessie. De vergadering zou in Fuhzou, China plaatsvinden, maar heeft nu een volledig digitaal karakter. 

Nog meer weten?

In de Factsheet staan alle feitjes rondom Werelderfgoed op een rij, zoals het aantal werelderfgoedlocaties wereldwijd en de tien criteria waaraan de uitzonderlijke universele waarde wordt getoetst.

Luister onze Werelderfgoed Podcast 'Aflevering 2 - Hoe word je Werelderfgoed?’
Werelderfgoed worden is namelijk een lang traject en het blijft tot het einde spannend. Over hoe dit traject eruit ziet spreken we met Wendy Schutte van de Koloniën van Weldadigheid. Een erfgoed dat met spanning wacht op het besluit van Unesco of zij worden opgenomen op de Werelderfgoedlijst. De Podcast is te luisteren op Spotify, Soundcloud of Apple Podcast (iTunes).