Planetarium

Het Eise Eisinga Planetarium is het oudste, nog altijd werkende, mechanische model van het zonnestelsel ter wereld. Het planetarium bevindt zich in een klein woonhuis in het oude stadscentrum van Franeker en is tussen 1774 en 1781 gebouwd. Het model laat op ieder moment van de dag de stand zien van de aarde, de maan en de vijf andere toen bekende planeten (Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en Saturnus) ten opzichte van de zon.

Wolfabrikant Eise Eisinga bedacht en bouwde het mechanisme op een ingenieuze manier in het plafond en de bedkastwand van zijn woonkamer. Hierdoor was hij in staat een groot model te bouwen, waarbij de hemellichamen goed zichtbaar boven de bezoekers hingen. De vindingrijkheid van Eisinga en de gedetailleerde instructies voor het onderhoud die hij naliet, droegen eraan bij dat het mechanisme nog altijd werkt.

Reacties

Gunay Uslu, staatssecretaris voor Cultuur: “Het Koninklijk Planetarium Eise Eisinga is erfgoed op z’n best. Uniek, onvervangbaar en het vertelt een bijzonder verhaal dat ook ver buiten Nederland belangrijk is. Daarom ben ik heel erg blij dat het planetarium nu Unesco werelderfgoed is. Het is gebouwd om met wetenschappelijk bewijs angstaanjagende geruchten te ontkrachten. Dat maakt het nog steeds actueel. Deze erkenning is ook een prachtige pluim voor al die medewerkers die het planetarium draaiende houden en al jarenlang fantastisch beheren. Met aanstekelijk enthousiasme vertellen zij het bijzondere verhaal van Eise Eisinga aan de bezoekers. Gefeliciteerd met deze mijlpaal!”

Kathleen Ferrier, voorzitter van de Nederlandse Unesco Commissie, vindt de inschrijving na twintig jaar voorbereiding een prachtige prestatie van allen die erbij betrokken waren. “Ik ben trots op deze internationale Unesco-erkenning. Dat het 18e-eeuwse planetarium nog altijd functioneert is een ode aan de creativiteit van de maker en aan de mensen die het goed hebben onderhouden. Die lijn moeten we doortrekken naar de toekomst, zodat ook de generaties na ons van dit meesterwerk kunnen blijven genieten”.

Luzette Kroon, voorzitter van de Stichting Werelderfgoed Nederland: “Het Eise Eisinga Planetarium, het kroonjuweel van menselijke creativiteit en doorzettingsvermogen, straalt nu als nooit tevoren als Unesco Werelderfgoed. In de bewegende hemellichamen boven ons zien we niet alleen de wetten van de kosmos, maar ook de tijdloze schoonheid van kennis, verbeelding en de drang om te begrijpen.”

Werelderfgoedcomité

Het Werelderfgoedcomité van Unesco vergadert elk jaar in een ander land. Dit jaar in Riyad, Saoedi-Arabië. In het comité hebben 21 landen zitting die gezamenlijk besluiten welke nominaties ze toevoegen aan de Werelderfgoedlijst en welke niet. Daarnaast buigt het Comité zich over de beheerstaat van het werelderfgoed gebaseerd op rapportages die de lidstaten aanleveren. Het nieuw ingeschreven werelderfgoed zal de komende periode worden toegevoegd aan de Nederlandse Werelderfgoedkaart.

Werelderfgoedsites zijn de meest bijzondere en betekenisvolle plekken ter wereld. Unesco erkent ermee dat een gebouw of natuurgebied uniek en onvervangbaar is, en van waarde voor de hele mensheid. Het land waarin het werelderfgoed zich bevindt, gaat de internationale verplichting aan om het goed te beschermen en door te geven aan volgende generaties. Zo blijft werelderfgoed springlevend, prikkelt het de nieuwsgierigheid en leren mensen elkaars cultuur en natuur waarderen. Dat draagt bij aan respect voor elkaar.

Werelderfgoed in het Koninkrijk

De dertien werelderfgoedsites in het Koninkrijk der Nederlanden zijn:

Meer informatie over werelderfgoed vindt u in ons dossier Werelderfgoed, op de site van Stichting Werelderfgoed Nederland of op de Engelstalige site van het Unesco Werelderfgoedcentrum.